Artikel_Header_1920x600_THW-Mehrfamilienhaus

Behoud van de drinkwaterkwaliteit en controle op legionella in meergezinswoning en andere immobiliën met gemengd gebruik

8 minuten leestijd

Vastgoed met meergezinswoningen in stadscentra bieden meestal onderdak aan verschillende bedrijfstakken en woningen, die een gemeenschappelijke drinkwateraansluiting en gemeenschappelijk gebruikte delen van de drinkwaterinstallatie hebben. De uiteenlopende toepassingen stellen ook diverse eisen. Voor een exploitant van grote meergezinswoningen is het vooral cruciaal zijn huurders bewust te maken van maatregelen om de waterkwaliteit te behouden. Daarom moet in de huurovereenkomst al opgenomen zijn dat elke huurder moet zorgen voor een regelmatige en volledige waterverversing. Hierna vat hygiëne-expert dr. Peter Arens enkele aspecten samen.

Bij de planning van drinkwaterinstallaties voor meergezinswoningen staat het bijzonder bestek centraal

Het bijzonder bestek (zie VDI 3810 blad 2/VDI 6023 blad 3) is nog steeds een van de hersenschimmen in de sanitaire branche. Heel wat mensen hebben erover gehoord, maar slechts enkelingen denken het gezien te hebben. Toch beschikt elke ontwerper erover, hoewel hij het misschien niet onder die naam kent. Het omvat de eisen aan de ruimte en de gewenste uitvoering van de opdrachtgever. Voor deze genoteerd worden, worden volgens het VDI-document in bijlage A eerst algemene eisen voor soort en omvang van het gebruik (afb. 1) nagegaan. Deze algemene eisen beïnvloeden namelijk alle onderdelen van de uitrusting die water transporteren. Om die reden moeten al in de tweede regel van het bijzonder bestek de voorziene gebruiksperiodes en -dagen bepaald worden. Een regel verder volgen mogelijke gebruiksonderbrekingen, zoals bij gemengd gebruikte gebouwen, meergezinswoningen of scholen, en nog een regel verder evt. vereiste barrièrevrijheid.

Met deze algemene vragen begint de dialoog tussen de ontwerper en de opdrachtgever van de meergezinswoning – een mooie kans om al vroeg maatregelen voor het behoud van de waterkwaliteit te bespreken. In VDI 6023 blad 1 staat bij ‘5.3.1 Minimumeisen voor de inhoud van het bijzonder bestek’:

‘De basis van een reglementaire werking is de garantie dat op elk punt van de drinkwaterinstallatie volledige waterverversing door afname binnen maximaal 72 uur plaatsvindt. In het bijzonder bestek moet in aanmerking genomen worden dat het ontbreken van die waterverversing gedurende meer dan 72 uur beschouwd wordt als gebruiksonderbreking. Dat moet vermeden of door technische en/of organisatorische maatregelen (zie VDI 3810 blad 2* VDI 6023 blad 3) gecompenseerd worden.’

Installatie met T-stuk met duidelijke, eenvoudige stroomtrajecten volgens de drinkwaterverordening 2023

Sommigen in de sector denken nog steeds dat voor het behoud van de waterkwaliteit de leidingen en laatste spoelstations volstaan. Volgens § 10 van de Duitse drinkwaterverordening 2023 (TrinkwV) geldt echter als ‘plaats voor de naleving van de eisen’ altijd de ‘uitloop uit de aftappunten voor drinkwater’ of ‘bij de volgens de algemeen erkende regels van de techniek vereiste veiligheidsinrichting’. Hier, en niet bij het spoelstation, worden ook de monsters voor de verplichte onderzoeken genomen en vergeleken met de waarden uit de Duitse drinkwaterverordening 2023. Als bijv. in een grote meergezinswoning een aftappunt onvoldoende wordt gebruikt, ontstaat zelfs bij een doorlopende muurplaat een dode leiding tot de uitloop uit het aftappunt. Over dode leidingen heeft VDI 6023 blad 1 bij 5.3.8 een duidelijke mening: ‘Ontoelaatbaar zijn niet alleen bypassleidingen, waarbij doorstroming na ten laatste 72 uur niet gegarandeerd is, en dode leidingen met afgesloten uiteinden, maar ook ongebruikte aftappunten. Die laatste zijn door hun contact met de omgeving erg alarmerend, aangezien micro-organismen in bepaalde omstandigheden tegen de stroomrichting in (kiemvorming terug naar het drinkwaternet) in de installatie kunnen terechtkomen.’

Met het oog hierop zijn veel leidingen momenteel bedenkelijk. Als elk aftappunt toch gebruikt moet worden, gaat namelijk de voorkeur weer naar eenvoudige, duidelijke stroomtrajecten. Dat is zeker het geval bij installaties met T-stuk, die in vergelijking een lagere waterinhoud en een beperkter oppervlak hebben. Minder oppervlak beschermt het koude drinkwater passief tegen overmatige verwarming. Installaties met T-stuk waren en zijn nog steeds volgens de erkende regels van de techniek.

In principe zijn oplossingen op maat nodig. Aftappunten die in bepaalde seizoenen niet gebruikt worden, zoals voor het sproeien van de tuin, moeten zoveel mogelijk in lussen geïntegreerd worden. Bij het gebruik van kleine doorstroomverwarmers moet de ontwerper de leidingen veel kleiner voorzien, aangezien apparaten met stekker een berekeningsdebiet van slechts 0,03 l/min hebben, dus minder dan de helft van ‘normale’ aftappunten (0,07 l/min). Als hiermee geen rekening wordt gehouden, zijn de leidingen naar kleine doorstroomverwarmers meer dan 50 % te groot.

Uiteenlopende eisen in grote meergezinswoningen met gemengd gebruik

Detailhandel voor levensmiddelen

Op de benedenverdieping van vastgoed met meergezinswoningen in stadscentra bevinden zich vaak winkels voor dagelijkse behoeften, zoals levensmiddelen. Meestal zijn ze zes dagen per week meer dan 10 uur open, zodat we kunnen uitgaan van voldoende waterverversing door regelmatig gebruik. Handhygiëne is hier cruciaal: de handen van het personeel zijn continu in contact met verpakte of open voedingsmiddelen. Ook hierom schenkt men best veel aandacht aan lichte, gebruiksvriendelijke en vooral schone personeelsruimtes voor de lichaamsreiniging. Contactloze kranen beperken zeker in zulke omstandigheden mogelijke besmettingen via handen. Ze dragen dus niet alleen bij aan de veiligheid van voedingsmiddelen, maar ook aan minder ziektes bij het personeel.

Kantoorruimtes

In kantoorruimtes moeten de wc’s voor klanten en personeel een moderne en schone indruk maken. Grote spiegels met achtergrondverlichting aan de randen maken ook kleine ruimtes optisch groot en licht (afb. 2). Gebruiksonderbrekingen tijdens brugdagen of verlof gedurende de feestdagen moeten door organisatorische of technische maatregelen gecompenseerd worden (VDI 6023 blad 1). Onvoldoende waterkwaliteit tijdens deze gebruiksonderbrekingen kan namelijk de gebruikte onderdelen voor andere huurders in de meergezinswoning beïnvloeden.

Gezondheidsinstellingen

In gebouwen met meergezinswoningen bevinden zich vaak apothekers of dokterspraktijken, zoals kaakorthopedie en dialysecentra. In deze gezondheidsinstellingen gelden hoge eisen voor de waterkwaliteit. Het drinkwater moet bijv. niet alleen worden gecontroleerd op legionella, maar ook op Pseudomonas aeruginosa. In uiterst gevoelige delen kan het zelfs zinvol zijn om het drinkwater actief te koelen als enkel passieve maatregelen niet volstaan (BTGA-handleiding voor de praktijk ‘Hoe houd ik koud water koud’). In bepaalde ruimtes van dokterspraktijken moeten aftappunten voor drinkwater voorhanden zijn, hoewel de kamertemperatuur continu schommelt tussen 24-27 °C. Waterverversing zou hier niet alleen volstaan voor de handhaving van de juiste temperatuur en bijgevolg voor het behoud van de waterkwaliteit. Ook bij actieve koeling moet nog steeds regelmatige waterverversing plaatsvinden.

In moderne praktijken worden tegenwoordig bijna enkel nog elektronische kranen geplaatst als ondersteuning van de hand- en drinkwaterhygiëne. Omwille van de verzekering worden de elektriciteit- en watertoevoer buiten de werkuren (‘s nachts, tijdens weekends en vakanties) echter vaak onderbroken met een sleutelschakelaar. Daarom moet de stroomvoorziening van de kranen op het moment van stagnatiespoelingen ook gegarandeerd zijn en de centrale kraan voor de blokkering van de drinkwaterinstallatie echt open zijn – in de praktijk lukt dat niet altijd. Het SCHELL-watermanagementsysteem SWS (afb. 3) incl. SWS-lekkagebescherming voor kranen (afb. 4) biedt op elkaar afgestemde systeemcomponenten, die de exploitant betrouwbaarheid bieden, bijv. door legionellacontrole door de verhuurder.

Drinkwaterverordening 2023 voor legionellacontrole: verplichting voor eigenaars van meergezinswoningen

De Duitse drinkwaterverordening (TrinkwV) werd in 2023 volledig herwerkt. Deze regelt nu de garantie en bewaking van de drinkwaterkwaliteit vanaf het waterwingebied van het drinkwater door de waterleverancier tot de afgifte van het drinkwater door de exploitant aan de consument – ook in meergezinswoningen. Een cruciaal onderdeel van de drinkwaterverordening is ook in 2023 de verplichte vermijding en bestrijding van legionella.

Belangrijk voor exploitanten:

  • Verplichting tot onderzoek: grote systemen waarin drinkwater verschoven wordt, zoals in douches, moeten onderzocht worden – evenals nieuwe drinkwaterinstallaties in openbare, semiopenbare en industriële gebouwen.
  • Risicobeoordeling: de risicobeoordeling vervangt de dreigingsanalyse en moet zorgen dat bij de renovatie gefocust wordt op belangrijke risico’s. Deze kan ook plaatsvinden zonder bewijs voor legionella.
  • Plaatsen voor monstername: de exploitant moet zorgen voor geschikte plaatsen voor monstername.
  • Te verstrekken informatie: de exploitant moet verbruikers op de hoogte brengen als waarden overschreden zijn.
  • Nieuwe technische waarde voor maatregelen: bij 100 kolonievormende eenheden/100 ml moet een risicobeoordeling plaatsvinden.

Nieuwe technische grenswaarden voor maatregelen tegen legionella (tabel)

Tot nu toe gold volgens bijlage 3 deel II als grenswaarde voor legionella ook in meergezinswoningen meer dan 100 kolonievormende eenheden (kve)/100 ml – dan moesten stappen gezet worden (nu risicobeoordeling genoemd). Nu ligt die grenswaarde op 100 kve/100 ml – met de bekende gevolgen, o.a. een risicobeoordeling opstellen volgens § 51 en maatregelen treffen om de gezondheid van de verbruikers te beschermen. Dat kan bijv. door steriele filters op de laatste aftappunten te plaatsen. Eén legionellabacterie meer of minder lijkt niet echt een strengere maatregel. Dat is het echter wel. Vaak wordt in het laboratorium in een milliliter onderzochte vloeistof een legionellabacterie gevonden, maar niet in het gefilterde monster van bijv. 80 ml, hoewel men daar 80x meer legionella zou verwachten. Hiervoor zijn verschillende redenen, gaande van een toevalstreffer bij de controle op legionella tot het overgroeien van legionella door begeleidende fora in het drinkwater, waardoor een bewijs in de cultuur bij het gefilterde monster niet mogelijk is. Om de gevolgen van deze strengere maatregel statistisch beter te garanderen, stelt de Duitse federale dienst voor milieu nieuwe eisen (Bundesgesundheitsblatt 2023, pag. 218): bij de inwerkingtreding van de nieuwe grenswaarde moeten bij een legionellacontrole minstens drie kolonies van Legionella spec. in het laboratorium gevonden worden om van een overschrijding te spreken. Er moeten dus niet meer dure monsters genomen worden, enkel de kosten en moeite in het laboratorium nemen ietwat toe door een tweede directe lagenkweek en een ander soort analyse.

Samenvatting

De drinkwaterkwaliteit in een grote meergezinswoning en in vastgoed met gemengd gebruik kan enkel behouden blijven als eigenaars en alle huurders exact hun taak kennen en uitvoeren. Niet of onvoldoende gebruikte delen van de drinkwaterinstallatie kunnen een invloed hebben op andere delen in het gebouw, waar voedingsmiddelen verkocht of patiënten behandeld worden. Daarom is het belangrijk dat allereerst de ontwerper de opdrachtgever hierover adviseert en dat de verplichting voor een regelmatige en volledige waterverversing in de huurovereenkomst wordt opgenomen. Een dergelijke bewustmaking is een eerste cruciale stap, maar geen vervanging van technische en/of organisatorische maatregelen voor de waterverversing op alle aftappunten.
Auteur: dr. Peter Arens, expert voor drinkwaterhygiëne bij SCHELL

Heeft u vragen over SCHELL-producten en -oplossingen voor het behoud van de drinkwaterkwaliteit in gebouwen met meergezinswoningen en/of handelaars? Neem gerust contact op met ons via de SCHELL-service.

 

Aansluitende thema’s

Douchekranen - Wastafelkranen - Hygiëne van de gebruiker

SCHELL-kranen beschermen in ziekenhuizen

Ziekenhuispersoneel is vaak verantwoordelijk voor de verzorging van duizenden patiënten per jaar. SCHELL-kranen zijn ideaal voor dagelijks gebruik door professionele gebruikers in alle...

Lees meer