Projekt nowej normy DVGW W 551-1 (A): Nowy kamień milowy w zapobieganiu bakterii Legionelli

Norma DVGW W 551-1 (A) jest uznawana za podstawowy zbiór przepisów technicznych dotyczących zapobiegania występowaniu bakterii Legionelli oraz oceny jej obecności w instalacjach wody pitnej. Również w nowym projekcie normy DVGW W 551-1 (A) skupiono się na trzech celach: zapobieganiu rozwojowi bakterii Legionelli, wykrywaniu skażeń i skutecznym ich usuwaniu. 21 lat po wydaniu poprzedniej wersji instrukcję przeredagowano, poprawiono i uzupełniono jej treść, doprecyzowano kluczowe pojęcia, na znaczeniu zyskał również temat zimnej wody oraz prawidłowego pobierania próbek. 

Zamiast tego zawiera ona informacje na temat oceny techniczno-higienicznej instalacji wody pitnej oraz możliwego skażenia instalacji wody pitnej bakterią Legionelli. Nie uwzględnia ona prawdopodobieństwa zakażenia bakterią Legionelli. Powodem takiego stanu rzeczy jest paradoks Legionelli: Ponieważ bakteria Legionelli może nieść ze sobą różny stopień zagrożenia, czasami pomimo wysokiego stężenia Legionelli nie dochodzi do zachorowania, podczas gdy przy niskim stężeniu dochodzi do infekcji. Niektóre osoby, np. mężczyźni powyżej 55 roku życia, są również bardziej narażone na ryzyko zachorowania.

Prawidłowa eksploatacja (rozdział 3.2) jest definiowana jako „regularnie korzystanie ze wszystkich punktów poboru...” z „zachowaniem wymaganych temperatur, regularnych kontroli działania oraz wymaganych prac serwisowych...”.

Ponadto zachowano terminy duża instalacja i mała instalacja w celu ułatwienia komunikacji z użyciem tych pojęć. Niestety, pojęcia te zostały pominięte w rozporządzeniu o jakości wody pitnej. W tym miejscu chcemy również jasno podkreślić, że duża instalacja podlegająca obowiązkowi przeprowadzania badań w budynku z więcej niż dwoma lokalami występuje już wtedy, gdy objętość w najdłuższym odcinku przepływu między podgrzewaczem wody pitnej a punktem poboru wynosi więcej niż 3 litry. W związku z tym konieczna jest cyrkulacja ciepłej wody – również za stacjami lokalowymi służącymi do podgrzewania wody pitnej. W takim przypadku instalacja wody pitnej również podlega obowiązkowi kontroli. 

W rozdziale 6.2 podkreślono, że zakres badań systemowych różni się znacznie w zależności od tego, czy dotyczą one placówek służby zdrowia, czy innych budynków. Zgodnie z zaleceniem Ministerstwa Środowiska z 2006 r. w placówkach służby zdrowia należy co do zasady przeprowadzać dokładniejsze badania. Wskazuje na to również projekt normy DVGW W 551-1 (A). W praktyce o tej różnicy nie wiedzą często nawet specjaliści.

Po raz pierwszy określono precyzyjnie w przepisach procedurę wyboru oraz pobierania próbek w punktach poboru wody w celu zbadania ich pod kątem obecności bakterii Legionelli oraz pomiaru temperatury w punkcie poboru oraz temperatur systemu. Za pomocą zaworów do pobierania próbek można ustalić również w przypadku armatury z mieszaczem, czy bakterie Legionelli są obecne w wodzie ciepłej czy zimnej oraz jaka byłaby rzeczywista temperatura systemu bez domieszania.

Ważne: We wszystkich modelach armatury elektronicznej ciepła i zimna woda jest połączona ze sobą bezpośrednio. W związku z tym, aby zapewnić ochronę przed przepływem zwrotnym (z ciepłego do zimnego i odwrotnie) potrzebne są sprawne zawory zwrotne typu EB. Przed pobraniem próbki należy każdorazowo zamknąć jeden z zaworów kątowych, aby nie pobrać próbki wody mieszanej.

Kolejna nowość: W przyszłości w każdym wybranym punkcie poboru próbek ciepłej wody (PWH) będzie trzeba określić również temperaturę zimnej wody (PWC). Jeżeli po wypływie 3 litrów w objętości 250 ml temperatura przekracza 25°C, należy natychmiast pobrać próbkę zimnej wody (PWC) i zbadać ją w laboratorium pod kątem obecności bakterii Legionelli. 

Dotychczasowa praktyka została utrzymana. Mogą nastąpić zmiany w badaniu systemowym, jeżeli Ministerstwo Środowiska ponownie je zdefiniuje po konsultacji z Komisją ds. Wody Pitnej. W branży mieszkaniowej jest to wskazane: To najemca powinien być odpowiedzialny za wymianę wody w swoim mieszkaniu, a nie wynajmujący. Gdyż ten może odpowiadać jedynie za centralną instalację. Dlatego też dyskutuje się o tym, czy że w przyszłości najdłuższy odcinek przepływu nadal powinien mieć decydujące znaczenie, ale próbki powinny być pobierane w pierwszym punkcie poboru, a nie w ostatnim. W ten sposób można by jasno rozdzielić obszary odpowiedzialności.

Jeżeli w ramach badania systemowego pobierane są próbki z punktów poboru wody, które nie są wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem, „... nie pozwala to na ocenę warunków higienicznych w całej instalacji wody pitnej. Może to spowodować odrzucenie całego badania przez inspektorat sanitarny”. W ten sposób wyraźnie potępia się metodę często spotykaną w praktyce i powodującą wysokie koszty, stosowaną przez osoby pobierające próbki.

W projekcie instrukcji przewidziano dwa rodzaje pomiarów temperatury: w ramach badań systemowych i dalszych badań oraz w celu oceny ryzyka przez specjalistów. Mają one różne wymagania. Ważne w praktyce: Nie ma obowiązku regularnego dokumentowania temperatury – nawet jeżeli przydaje się to do wczesnego wykrywania zagrożeń. W przypadku pomiarów systemowych nie są potrzebne rejestratory danych, temperaturę mierzy się w pobranej wodzie. Jedynie w przypadku skażenia lub obniżonych temperatur obowiązuje rozszerzony zakres obowiązkowych pomiarów i dokumentowania z większą dokładnością. Podstawą oceny są średnie temperatury, a nie krótkotrwałe odchylenia – ma to kluczowe znaczenie dla uniknięcia niepotrzebnych działań.

Zdefiniowano na nowo sposób przeprowadzania pomiaru: Zamiast czekać na stałą temperaturę, jak dotychczas, pomiar należy przeprowadzić po wypływie nieco ponad 3 litrów w objętości 250 ml. Pozwala to zaoszczędzić czas, obniża koszty i dostarcza bezpośrednich informacji na temat jakości instalacji. Jeżeli temperatura ciepłej wody osiągnie 55°C, a zimnej maksymalnie 25°C, zasada 3 litrów jest spełniona.

Nowością w normie DVGW W 551-1 (A) (projekt) jest opcja, cyrkulacji z zachowaniem temperatury 55°C/50°C w celu optymalizacji pomp ciepła. Warunkiem jest między innymi: Projekt zgodny z powszechnie przyjętymi zasadami techniki, elektroniczne zawory regulacyjne z pomiarem temperatury, dokładny pomiar temperatury w wielu punktach z 5-letnią archiwizacją wyników, trzy badania na obecność bakterii Legionelli w pierwszym roku, brak bakterii Legionelli przed obniżeniem temperatury (< 2 KB/100 ml), informacja dla użytkowników i inspektoratu sanitarnego.

Energię można zaoszczędzić prawie wyłącznie podczas przygotowywania ciepłej wody, a nie podczas samego używania wody. Krytyczne znaczenie dla higieny: mniejsze zużycie zimnej wody może sprzyjać rozwojowi bakterii Legionelli w zimnej wodzie, jak wykazał projekt Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie. Dlatego w nowych budynkach należy stosować przewody zimnej wody o mniejszych wymiarach – dotyczy to wszystkich systemów o obniżonych temperaturach.

Instrukcja odnosi się do trzech znanych kategorii prewencji: pierwotnej (zapobieganie), wtórnej (wykrywanie) i trzeciorzędowej (przywracanie). Pochodzą one z medycyny i w przejrzysty sposób strukturyzują działania. Treści celowo powtarzają się w kilku miejscach, aby uniknąć uciążliwego wertowania stron.

Podgrzewanie wody pitnej powinno odbywać się w wodzie grzewczej, zbiorniki muszą pozwalać na przeprowadzenie kontroli i być podgrzewane co najmniej raz dziennie do temperatury 60°C.
W sprawie „funkcji antylegionelli“ zajęto jasne stanowisko: Regularna dezynfekcja termiczna nie jest ani higieniczna, ani energooszczędna i powinna zostać wyłączona w istniejących budynkach. Nie dociera ona do krytycznych odgałęzień, a jedynie niepotrzebnie obciąża podzespoły.

Pojęcia dotyczące oceny ryzyka w przypadku skażenia bakterią Legionelli

Ryzyko: Połączenie prawdopodobieństwa wystąpienia i wynikającego z tego rozmiaru szkód w instalacji wody pitnej należy rozpatrywać każdorazowo w odniesieniu do danej instalacji wody pitnej

Prawdopodobieństwo wystąpienia: Prawdopodobieństwo, że rozpatrywane odchylenie doprowadziło/doprowadzi do namnożenia się bakterii Legionelli (osiągnięcie technicznej wartości granicznej)

Rozmiar szkód: (Możliwy) zakres skażenia bakterią Legionelli w wyniku naruszenia standardów technicznych obowiązujących w branży. Nie można oszacować zagrożenia dla zdrowia wynikającego z takiego postępowania.

Projekt normy DVGW W 551-1 (A) wprowadza jasną strukturę, precyzyjne pojęcia oraz nowe wytyczne techniczne w zakresie profilaktyki legionellozy. Szczególną uwagę poświęcono kwestiom higieny wody zimnej, pomiarowi temperatury w praktyce oraz zróżnicowanym środkom zapobiegawczym. Istotne są trzy cele: Zapobieganie, wykrywanie, usuwanie – od teraz w nowoczesny sposób.