Drinkwater is ons belangrijkste levensmiddel – en toch houdt het risico's in als drinkwaterinstallaties niet naar behoren gepland, geïnstalleerd en gebruikt worden. Voor het behoud van de drinkwaterkwaliteit en als vermijding van een buitensporige vermenigvuldiging van bacteriën die gevaarlijk zijn voor de gezondheid, zoals legionella of Pseudomonas aeruginosa, zijn twee aspecten cruciaal: regelmatige waterverversing ten minste om de 72 uur en de naleving van temperatuurgrenzen voor warm en koud drinkwater. Zeker hoge koudwatertemperaturen zijn de voorbije jaren vaak de oorzaak van hygiënische risico's in het drinkwater van gebouwen. Met doelgerichte bouwkundige en technische maatregelen bij het gebruik kunnen ontwerpers en exploitanten een ontoelaatbare verwarming van het koud water en dure saneringen echter prima voorkomen.
Legionella & Pseudomonas aeruginosa: wat is dat eigenlijk?
Dit zijn mogelijke oorzaken voor een besmetting van koudwaterleidingen.
Met deze maatregelen om een besmetting van het drinkwater te voorkomen, moeten ontwerpers en exploitanten rekening houden.
De opwarming van koud water en hygiënische uitdagingen kunnen doeltreffend aangepakt worden met de juiste maatregelen.
Legionella spec. en Pseudomonas aeruginosa zijn staafvormige bacteriën, die in extreem lage concentraties van nature in drinkwater aanwezig kunnen zijn, maar in hoge concentraties ernstige gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken. Zeker kwetsbare en zieke personen lopen risico, waardoor deze bacteriën in de gezondheidsbranche een belangrijke indicator zijn voor een onberispelijke drinkwaterhygiëne.
Legionella vermenigvuldigt zich vooral in warm en te lang stilstaand water. Vooral temperaturen tussen 25 °C en 45 °C vormen een probleem. Boven 60 °C sterven de bacteriën, onder 25 °C vermenigvuldigen ze zich nog nauwelijks. Een infectie met legionella gebeurt via uiterst fijne waterdruppeltjes (aerosol), die bijv. bij het douchen of aan wastafels ingeademd worden en een ernstige, vaak levensgevaarlijke longontsteking (veteranenziekte) of Pontiac-koorts (ernstige griepachtige symptomen) kunnen veroorzaken.
Terwijl legionella veelvuldig kan voorkomen in warm drinkwater, bevindt de bacterie Pseudomonas aeruginosa zich uitsluitend in koud drinkwater. Deze vermenigvuldigt zich vooral vanaf 20 °C en sterft al bij ca. 45 °C. Uit empirische onderzoeken weten we dat deze bacterie vooral in de zomermaanden wordt aangetroffen, als de temperaturen hoger liggen dan 25 °C. Deze is erg resistent voor desinfectie en antibiotica en kan zich vestigen in de biofilm van leidingen, kranen of opslagtanks. Daarin wordt de bacterie niet volledig gedood door chemische middelen. Pseudomonas aeruginosa kan bij personen met een zwak immuunsysteem ernstige longontstekingen, sepsis en (wond)infecties veroorzaken; over het algemeen loopt de gezonde bevolking geen gevaar.
De volgende tabellen vergelijken de belangrijkste eigenschappen van Pseudomonas aeruginosa en Legionella spec.:
| Pseudomonas aeruginosa | Legionella pneumophila Vermenigvuldigt zich ook bij 10 °C tot 15 °C, maar langzaam | Vermenigvuldigt zich tot 25 °C en bij meer dan 55 °C nauwelijks, tot 27 °C langzaam Vermenigvuldigt zich vooral tussen 25 °C en 40 °C | Vermenigvuldigt zich vooral tussen 35 °C en 45 °C Is vaak als eerste aanwezig, heeft vrij weinig concurrentie, vooral bij lage temperaturen | Is niet als eerste aanwezig, aangezien deze zich bijna enkel in amoeben vermenigvuldigt en amoeben van andere bacteriën leven Vormt een biofilm, die beschermt tegen desinfectie | Vormt geen biofilm Bij de fabrikant besmette onderdelen zijn een belangrijke bron – maar alleen bij testen met water, komt vaak voor in sifons | Niet aangetroffen in nieuwe onderdelen Komt ook voor als de algemeen erkende regels van de techniek voor drinkwaterinstallaties worden nageleefd | Komt niet buitensporig voor als de algemeen erkende regels van de techniek voor drinkwaterinstallaties worden nageleefd Kan door veel waterverversing en de normale bacteriën verdrongen worden, aangezien deze weinig concurrentie verdraagt (daarom meestal als eerste aanwezig, maar niet altijd) | Kan door naleving van de temperaturen (≤ 25 °C en ≥ 55 °C) doeltreffend voorkomen worden. Daarom is ook regelmatige waterverversing noodzakelijk. Drinkwateronderzoek volgens het Umweltbundesamt (Duitse federale dienst voor milieu) "Advies voor vereist onderzoek naar Pseudomonas aeruginosa, voor risicobeoordeling en maatregelen bij het aantreffen in drinkwater" | Drinkwateronderzoek volgens § 14b van de Duitse drinkwaterverordening |
|---|
| Pseudomonas aeruginosa | Legionella pneumophila Staafvormige bacterie | Staafvormige bacterie Erg belangrijk bij ziekenhuisinfecties. Bijv. via invasieve niet-lichaamseigen systemen, als die met drinkwater in contact komen, zoals katheders, beademingsbuisjes, contactlenzen, implantaten. Belangrijk bij acute en chronische wonden en brandwonden. Erg belangrijk bij primaire ziektes, zoals mucoviscidose. | Erg belangrijk bij aerosolvormende toestellen: airco's, koeltorens, waterzuiveringsinstallaties van brouwerijen, douches enz. Heeft weinig voedsel nodig: leeft van koolstof in de lucht | Heeft veel voedsel nodig: vermenigvuldigt zich in specifieke amoeben Resistent tegen verschillende antibiotica (ca. 16% van de isolaten in 2009) | Enkel te behandelen met specifieke antibiotica Hoge verdubbelingstijd: ca. 20 min. (optimaal) | Lage verdubbelingstijd: ca. 2 tot 4 uur (optimaal) Longontsteking, sepsis, (wond)infecties enz., veroorzaakt blauwgroene etter met de geur van lindebloesem | Atypische longontsteking met 10-15% letaliteit, Pontiac-koorts (griepachtig) Op één na meest voorkomende oorzaak van ziekenhuispneumonie, op twee na meest voorkomende oorzaak van urineweginfecties, op de achtste plaats verantwoordelijk voor sepsis (ca. 10 % van het aantal doden = ca. 7.000 doden/jaar in Duitsland) | Incidentie zonder aan ziekenhuis gerelateerde gevallen: 18 tot 36 per 100.000 inwoners (berekend), ca. 30.000 zieken per jaar, ca. 3.000 doden |
|---|
Al ongeveer tien jaar zijn er in koudwaterleidingen vaker problemen met legionella dan in warmwaterleidingen. Twee belangrijke redenen daarvoor zijn de steeds dichtere gebouwomhulsels evenals zogenoemde 'luxe-installaties' met steeds meer en ingewikkeldere leidingen en warmtewisselaars met koud water in lussen en tegelijk circulerend warm water in de voorwanden.
Voor een hygiënisch onberispelijke drinkwaterkwaliteit moet de temperatuur in warm drinkwater op elk aftappunt minstens 55 °C bedragen na afvoer van 3 liter en in koud drinkwater minder dan 25 °C, eveneens na afvoer van 3 liter. In de praktijk zijn er echter talrijke bouwkundige factoren die een ontoelaatbare verwarming van het koud water en een risico op besmetting kunnen veroorzaken.
Naast bouwkundige aspecten speelt vooral de reglementaire werking en in dat verband hoofdzakelijk het regelmatige gebruik van alle aftappunten een doorslaggevende rol voor het behoud van de drinkwaterkwaliteit in gebouwen. Drinkwaterinstallaties moeten dus regelmatig, maar ten laatste na 72 uur, via alle aftappunten gespoeld worden. Bij het ontwerp en de uitwerking moet rekening gehouden worden met de werkingsomstandigheden en met veilige temperaturen in het warme en koude water. Elk niet regelmatig gebruikt aftappunt wordt een dode leiding, ongeacht het type leiding. Bovendien moet de werking van alle onderdelen regelmatig worden gecontroleerd en zijn onderhoudsmaatregelen nodig om de veilige toestand van alle onderdelen te garanderen. Ook deze taken behoren tot de reglementaire werking, die in geen geval beperkt mag worden tot een regelmatige en volledige waterverversing.
Om een reglementaire werking te garanderen en een overmatige vermenigvuldiging van bacteriën te voorkomen, moet het water regelmatig – ten laatste echter om de 72 uur – volledig en via alle aftappunten ververst worden. Dat is volgens § 13 van de Duitse drinkwaterverordening een verplichting van exploitanten. Bij de werking moeten daarenboven ten minste de algemeen erkende regels van de techniek worden nageleefd. Conform DVGW en VDI vereist dat een regelmatige en volledige waterverversing via alle aftappunten. Alleen zo blijft de waterkwaliteit in gebouwen behouden. Hiervoor bestaat geen vervanging door een specifieke soort leidingen of waterverversing enkel via laatste spoelstations. Die kunnen echter wel als ondersteuning dienen.
Als men vermoedt dat het koud water te warm wordt, moet dat op legionella worden onderzocht (DVGW W 551 (A)). Dat kan gemakkelijk gecontroleerd worden: als na de afvoer van 3 l de temperatuur van het koude water hoger ligt dan 25°, gemeten in een volume van 250 ml (VDI 6023, blad 1), is dat vermoeden bevestigd. De regel voor een afvoer van 30 sec. volgens DIN 1988-200 mag door deze actuelere en veel exactere voorwaarden in principe niet meer toegepast worden.
Behalve gezondheidsrisico's hebben te hoge temperaturen in koud water ook financiële gevolgen als een omvangrijke sanatie nodig blijkt. Deze kosten kunnen echter vermeden worden als bij de planning en installatie met mogelijke problemen wordt rekening gehouden en deskundig wordt gewerkt. We maken een onderscheid tussen bouwkundige maatregelen bij het ontwerp (passieve maatregel) en maatregelen bij het gebruik (actieve maatregelen). In het kort: het is essentieel om leidingen met warm en koud water zoveel mogelijk ruimtelijk van elkaar te scheiden. Ook isolatie is daarbij geen wondermiddel, aangezien elke isolatie de temperatuurcompensatie enkel vertraagt, maar niet voorkomt (DIN 1988-200).
Om het risico op een overmatige vermenigvuldiging van legionella te voorkomen, moet de toevoer van warmte in het koude water zoveel mogelijk beperkt worden. Daartoe moeten ontwerpers en vaklui bij het ontwerp en de uitvoering van drinkwaterinstallaties enkele cruciale aspecten in aanmerking nemen.
Zelfs een goed doordacht, op hygiëne gericht ontwerp van een drinkwaterinstallatie is vergeefse moeite als bij de latere werking geen regelmatige en volledige waterverversing via alle aftappunten plaatsvindt. Tip: verhuurders van industriële ruimtes of woningen moeten hun huurders wijzen op de noodzaak om alle aftappunten regelmatig te gebruiken en ze moeten dat aspect al in de huurovereenkomst vastleggen. Bovenop het normale gebruik zijn de volgende maatregelen nodig om optimaal bij te dragen aan het behoud van de drinkwaterkwaliteit.
Andere uitgebreide aanbevelingen en details over passieve en actieve maatregelen voor de naleving van de temperatuur voor koud drinkwater volgens de normen en voor de vereiste hygiëne staan in de BTGA-handleiding voor de praktijk ‘Hoe houd ik koud water koud’.
Het behoud van de drinkwaterkwaliteit is een essentiële verantwoordelijkheid voor ontwerpers en exploitanten van drinkwaterinstallaties. Ze moeten daarbij bijzondere aandacht schenken aan de koudwaterleidingen, aangezien daar het risico op een buitensporige vermenigvuldiging van legionella en vooral Pseudomonas aeruginosa erg hoog is. Door een optimale planning en uitvoering van de drinkwaterinstallatie (passieve maatregelen) en hygiënische werking (actieve maatregelen) kunnen een overmatige opwarming van het koud drinkwater en besmetting doeltreffend worden voorkomen. Watermanagementsystemen zoals SWS van SCHELL zorgen tijdens de werking voor een uiterst efficiënte en veilige oplossing door tijd- en temperatuurgestuurde stagnatiespoelingen.
Oplossingen voor gebouwen - Hygiëne van de gebruiker - Drinkwaterhygiëne
Geen onderzoek verplicht = geen legionella? Decentrale drinkwaterverwarmers als bron van gevaar in woongebouwen. In woongebouwen worden decentrale drinkwaterverwarmers gebruikt voor...
Lees meerOplossingen voor gebouwen - Hygiëne van de gebruiker - Drinkwaterhygiëne
In veel woningen in Duitsland treft men in keukens en badkamers decentrale drinkwaterverwarmers aan. Gebouwexploitanten gaan er vaak van uit dat de drinkwaterhygiëne bij het gebruik van deze...
Lees meerXERIS - Elektronische kranen - Gezondheidszorg - Hygiëne van de gebruiker - Drinkwaterhygiëne
Renovatie van drinkwaterinstallaties bij besmetting met Pseudomonas aeruginosa. Zeker in gezondheidsinstellingen en kinderdagverblijven, dus overal waar zich kwetsbare personen bevinden, is...
Lees meerWe horen graag van u.
Welke vragen u ook heeft over onze oplossingen - neem gewoon contact met ons op.
Wij zullen u graag met raad en daad bijstaan.
Voor persoonlijk advies kunt u hier uw contactpersoon vinden.
![[Translate to Dutch:]](/fileadmin/user_upload/images/menu/menu_service_downloads_broschueren.jpg "[Translate to Dutch:]")
![[Translate to Dutch:]](/fileadmin/_processed_/7/7/csm_menu_unternehmen_ueber-schell_awards_f6cec25b1d.jpg "[Translate to Dutch:]")
![[Translate to Dutch:]](/fileadmin/_processed_/a/0/csm_menu_unternehmen_ueber-schell_wasser-sparen_41036d2dd9.jpg "[Translate to Dutch:]")
